درود و عرض ادب خدمت عزیزان،
فصل بهار نزدیک میشود و خیلی از بزرگان کبوترپرانی و مسابقه در روزهای آتی به کبک کردن کبوترها مشغول می‌شوند. کاری که سنت دیرینه در کبوترپرانی سنتی، چه ایرانی، چه پاکستانی بوده است. قبل از هرچیز به دلایل این کار می‌پردازیم تا بتوانیم بهتر به موضوع نگاه کرده و نتیجه‌ای منطقی بدور از احساسات و جانبداری بگیریم. البته ناگفته نماند همانطور که بارها اذعان کرده‌ایم، هر فردی شیوه و روش خود را در کبوترپرانی دارد و هیچ روشی درست مطلق یا غلط مطلق نیست. این روش‌ها تا زمانی که حیوان آزاری محسوب نشوند کاملا سلیقه‌ای هستند و درست می‌باشند.
حال به دلایل کبک کردن می‌پردازیم. گفته میشود: کبوتر را کبک میکنیم تا پرهای سالم، تازه و قوی در بیاورد و در پرش به مشکل برنخورد. یا اینکه اگر کبک نکنیم در تیرماه وسط مسابقات و گرو به لک میروند. این دو دلیل اصلی کبک کردن است. پس ما اگر بتوانیم خلاف این دو را ثابت کنیم احتیاجی به کبک کردن نداریم. یعنی همان برهان خلف.
کبوترهای یک کبوترپران متخصص اصولا بعد از پرش تیر ماه به گنجه ها برگشته و به لک (پرریزی سالانه) میروند و پرهایی نو در می آورند. این پرهای قوی به مدت یک سال یار کبوترها هستند. کبوتری که تا خرداد سال بعد در گنجه و خانه تور محصور است، اگر در شرایط درست و بهداشتی نگه‌داری شود دلیلی برای خراب شدن پرهایش وجود ندارد. کبوترداری که پرهای کبوترانش کثیف شده یا می‌شکنند، یا باید در سیستم نگه‌داری‌اش تجدید نظر کرده و یا کبوترهایش را کم کند. با این تفاسیر، در فصل بهار به راحتی می‌تواند پرها را بررسی کرده و فقط پرهای خراب یا کثیف را بکشد.
مورد بعدی ترس از رفتن به لک در دوران مسابقه است، یعنی همان تیر ماه. نقش تغذیه در پر سازی و پرریزی بر کسی پوشیده نیست. تغذیه‌ی سیستم سنتی چند ایراد مهم دارد. اولأ از زمانیکه پرش و استرس شروع می‌گردد اکثر کبوترداران به ارزن خالی روی می‌آورند ارزن خالی یعنی تغییر ناگهانی در رژیم غذایی. این تغییر ناگهانی کبوتر را بعد از مدتی به لک میبرد. مسلمأ کبوتری که به او لک مصنوعی (کبکی) داده نشده در این زمان به لک میرود. پس اگر ما تغذیه را عوض نکنیم کبوترها مثل همه پرندگان بعد از تیر به لک میروند. از طرفی «جویِ کامل» در اکثر سبدهای غذایی جایی به سزایی ندارد. در صورتیکه جو باید غذای اصلی کبوتر پرشی باشد. کبوتری که به جو عادت دارد دارای پرهایی قوی و مستحکم است و بر خلاف نظر قدیمی که می‌گوید جو کبوتر را به لک میبرد، اصلا به لک نمیرود. بله، اگر به طور ناگهانی به جو روی بیاوریم کبوترهای‌مان را به لک می‌بریم. اما کبوتری که جوخور است مثل بقیه پرندگان بعد از تیر ماه به لک میرود. ایراد بعدیِ تغذیه سنتی ناقص بودن آن است. کبوتر برای ساختن و نگه‌داری پرها احتیاج به انواع و اقسام دان‌ها دارد. جو، گندم، قره ماش، ارزن و ذرت خوب هستند اما کافی نیستند. تغذیه باید کامل باشد.
پس می‌بینیم که این دو دلیل کاملا نقض می‌گردند. اما خب برای محکم‌کاری به بررسی پٙر و دلیل علمی اشتباه بودن کبک کردن می‌پردازیم. بدون مقدمه اولین دلیل غیر طبیعی بودن این کار است. حرکتی که با قوانین طبیعی منافات داشته باشد بی شک مضرّ است. همین یک دلیل می‌تواند نافی این حرکت باشد. بهر جهت به بررسی جنس پر می‌پردازیم. بطور ساده پر ترکیبی از پروتئین‌ها، کلسیم و املاح است. در صورت کمبود هر یک از اینها، پرها ناقص و ضعیف به بار می‌آیند. اما چون پر برای پرنده از هر چیز دیگر مهم‌تر است سیستم طبیعی او برای ساختن پرهایی خوب مجبور است به بدن مراجعه کند و از ذخایر طبیعی موجود در بدن استفاده کند. عضلات، چربی، مفاصل و حتی استخوانها این ذخایر هستند. سوال پیش می‌آید، پس موادی که از دان به کبوتر می‌رسند را چرا محاسبه نکردی؟ درست است. بنابراین به محاسبه تغذیه نیز می‌پردازیم. هر کبوتر روزانه در بهترین حالت ۳۵ گرم دان میخورد. بدن کبوتر در ظرف مدت ۲۴ ساعت فقط قادر است مواد موجود را از این مقدار دان بگیرد. برای مثال پروتئین را در نظر بگیریم. مثلاً ۴ گرم پروتئین ( اعداد واقعی نیستند و فقط جهت مثال استفاده شده‌اند). این ۴ گرم باید صرف سوخت و ساز و تولید عضلات گردد و علاوه بر آن پروتئین پرهای کبکی شده را نیز تأمین کند. اما در این حالتِ کبکی به ۱۰ یا ۱۲ گرم پروتئین روزانه احتیاج است. پس کبوتر با کمبود مواد اولیه مواجه می‌گردد. یعنی ورودی مواد اولیه به بدن کمتر از مقدار مورد استفاده پرهاست.
حال که علتِ ضرر کبک کردن یعنی نرسیدن مواد اولیه به پرها و استفاده از ذخایر موجود مشخص شد، یکی دیگر از معماهای کبوترپرانی سنتی حل میشود. معمای کت گرفتگی‌ی بی رویه در تمرینات تیرماه که اکثراً برای کبوتران سنگین‌پر اتفاق می‌افتد. وقتی این کمبودها در بدن وجود داشته باشد مخصوصاً کلسیم و املاح، کت‌گرفتگی در کبوترهای برتر، امری متداول می‌گردد. در نتیجه می‌توان علت اصلی کت‌گرفتگی را کبک کردن دانست.
موردی که اکثر کبوترداران در ارتباط با کبک کردن در نظر نمی‌گیرند و شاید مهم‌ترین ایرادی باشد که می‌توان به این کار گرفت، استرس ناشی از کبک کردن است. کبوترهای کبک قادر به پریدن و روی نی رفتن نیستند. آنها باید کف گنجه ها با تعداد بالا بنشینند. مرتباً برای جای بهتر دعوا می‌کنند و روی مدفوع قدم می‌زنند( اکثر گنجه‌های سنتی فاقد توری زیر پا هستند). این استرس علاوه بر ضعیف کردن کبوترها راه را برای ورود بیماری‌هایی چون پنیرک خشک و مرطوب و یا کاکسیدیوسیز ( مدفوع اسهالی سبز غلیظ) باز میکند. فراموش نکنیم که کبوتر، «مرغ» نیست و باید روی نی بنشیند. حال کبوتردار محبور است برای پیشگیری به دارو روی بیاورد که خود نیز به نوعی کبوترها را تضعیف میکند.
حال من سوالی از دوستانی که کبک می‌کنند می‌پرسم.
«وقتی ما با کبوتران‌مان با چنین سیستم غلطی برخورد میکنیم، چگونه باید انتظار داشته باشیم که ساعت واقعی‌ِشان را به ما نشان بدهند؟!»
تشکر از همراهی شما. موفق و مؤید باشید.
کوچک شما،
حمید ضیا