استانداردهای کبوتر پرشی ایرانی

درود به دوستان گرامی‌.   برای دوستان عزیزی که خودشان را برای جوجه کشی‌ آماده میکنند آرزو موفقیت می‌کنم.  فراموش نشود که جوجه‌های بهاری بدلیل وجود حداقل قارچ ها، انگل ها، ویروس‌ها و غیره، سلامت‌ترین جوجه‌های شما خواهند بود.  بر کسی‌ پوشیده نیست که سلامت پرنده حرف اول را در تعیین قدرت و توانایی او برای ثبت ساعت بهتر می‌زند.

  ضمن خوش آمد گویی به بازدیدکنندگان جدید، به اطلاع‌ می‌رسانم که مطالب منتشر شده قبلی‌ در وبلاگ قدیمی‌ من همچنان در دسترس هستند: "شما میتوانید به آدرس زیر مراجعه و یا اینجا کلیک کنید".

www.iranpigeoncanada.blogfa.com

دوست عزیزمان آقای مجید ز. زحمت کشیده اند و مطلبی را برای ما نوشته اند که در زیر مشاهده می‌کنید. ایشان به بررسی استاندارد‌های پرش کبوتر ایرانی بدور از هرگونه خرافات رایج  با دیدیعلمی‌ پرداخته اند.

این موارد شاید بدیهی‌ بنظر برسند، اما اگر بصورت مکتوب  در دسترس نباشند بعضا به فراموشی سپرده میشوند یا کمتر به آنها توجه میشود.  با وجود اینکه بسیاری از کبوتر پروران از این موارد مطلع هستند ما گاه میبینیم که اختلاف نظر هایی هم بین این افراد وجود دارد.  در این مقاله با ارائه,  استاندارد‌های کبوتر پرشی ایرانی، سعی‌ بر این است که این اختلاف نظر‌ها را کاهش داده و با ایجاد استاندارد هایی همه گیر به توافق نظر تبدیل کنیم و بنابر این، باعث ارتقا کبوتر ایرانی و پیشرفت این ورزش بشویم.

استانداردهای کبوتر پرشی ایرانی 

        برای ارتقای کیفی کبوتر بلندپرواز ایرانی، اولین سئوالی که به ذهن خطور می‌کند این است: اصولاً ما به‌دنبال چه استانداردهایی برای کبوتر خود هستیم؟ کبوتر ایده‌آل ما چه مشخصاتی باید داشته باشد؟ شاید این سئوال‌ها در وهله‌ی اول بدیهی یا حتا بی‌مورد به‌نظر بیایند، اما وقتی پاسخ افراد مختلف را کنار هم می‌گذاریم و تفاوت‌ها و حتا تضادها را می‌بینیم، می‌فهمیم که قبل از اقدام به اصلاح نژاد، ابتدا بایستی تعریف درستی از کیفیت و شاخصه‌های پروازی کبوتر داشته باشیم؛ تعریفی جامع و بابنیاد که بتواند اهل خبره و عموم را قانع کند.

تقسیم‌بندی گونه‌های کبوتر ایرانی

کبوتر ایرانی از لحاظ کلی به چهار گونه‌ی متفاوت تقسیم می‌شود:

 بلندپرواز : که اختصاص دارد به شهرهای تهران، کاشان و قم. این‌گونه کبوتر که به‌شکل تیپی یا انفرادی می‌پرد، بیش‌تر گرد بام و در ارتفاع بالا می‌چرخد و ساعت پرواز بالایی دارد.

کوتاه‌پر : مثل کبوتران شیرازی و مشهدی. این‌ها بعد از مدتی کوتاه گرد بام چرخیدن (به شکل تیپی) در ارتقاعی که به‌راحتی قابل رویت هستند، به سمتی رفته و دور می‌شوند و مجدداً باز می‌گردند و به سمت دیگری می‌روند. ساعت این کبوتران حداکثر دو تا سه ساعت تخمین زده می‌شود.

نقش : مثل نوک‌قناری‌ها و دیگر کبوتران تزئینی یا خال‌های مهر که در اقصا‌ نقاط میهن‌مان یافت می‌شوند.

نامه‌بر یا مسافتی : کبوتران مسافت‌رو که از خانواده‌ی هومرها هستند. این کبوتران در فاصله‌‌ای دور رها می‌شوند و با سرعت خود را به خانه می‌رسانند. هر چه سریع‌تر برسند، امتیاز بهتری در مسابقه می‌آورند.

در این‌جا بایستی خاطرنشان کنیم که منظور از استاندارد کبوتر بلندپرواز ایرانی در عنوان مقاله، کبوتران "بلندپرواز" به‌ویژه گونه‌ی تهرانی است.

ارتقای ژنتیکی چیست؟

  ارتقای ژنتیکی در کلامی ساده، تقویت ژن‌های مفید و مثبت کبوتر و جایگزینی این ژن‌ها در جای ژن‌های ضعیف و معیوب است. بنابراین تعریف، دو عمل باید پایاپای انجام شوند: ژن‌های خوب تقویت و ازدیاد شوند و دوم، ژن‌های بد و معیوب از دایره‌ی تکثیر خارج شوند.

ژن غالب و ژن مغلوب

از لحاظ طیف رنگ‌ها، ضمن توضیح رنگ‌های اصلی و رنگ‌های تلفیقی، ژن‌های غالب و مغلوب، نمودار قدرت و پایداری هر رنگ هنگام تکثیر در مقابل رنگ یا رنگ‌های دیگر است. در این باره مقالاتی در همین وبلاگ منتشر شده‌اند که حاصل تحقیقات دامنه‌دار پژوهشگران هستند.

از لحاظ ظاهر نیز ژن‌ها غالب و مغلوب هستند. برای مثال، ژن کاکل مغلوب است و ما موقعی می‌توانیم جوجه‌ی کاکلی بکشیم که هر دو جفت این ژن را داشته باشند.

اما در باب کیفیت کبوتر ایرانی، طبقه‌بندی دقیقی روی ژن‌های غالب یا مغلوب صورت نگرفته است. برای مثال، ما می‌دانیم اگر کبوتر بند را با کبوتری دیگر که بازی‌دار است تن کنیم، احتمال گرفتن جوجه‌ی بند بسیار است، اما درصد این احتمال را به‌طور دقیق نمی‌دانیم. برای همین، در راه رسیدن به استانداردهای ایده‌آل کبوتر ایرانی بایستی حتی‌المقدور کبوترهای ایراددار را از گردونه‌ی جوجه‌کشی خارج کرد.

چه کبوتری ایده‌آل است؟

    بسیاری از خصوصیات کبوترها تقریباً جاافتاده است، مثل کبوتر باید مایه بشود و از چشم بیافتد. اما خیلی از کبوترها با وجودی که ساعت خوبی می‌آورند، گردِ بوم گرد هستند یا حد اکثر به میان‌تو بالا می‌روند. در مقام مقایسه، کبوتری که بلندتر می‌پرد ایده‌آل‌ است.

  بعضی از کبوترها به سرعت خال می‌شوند و می‌چسبند به طاق آسمان و در مقابل، بعضی نیز مدت طولانی پایین می‌پرند و بعد بالا می‌کشند. طبعاً کبوتری که زود خال می‌شود بیش‌تر کبوترباز را خوشحال می‌کند.

  بسیاری از کبوترها در جوجگی خود را نشان می‌دهند و بعضی نیز بعد از یکسالگی. کبوتری که از همان ابتدا برود روی ساعت، بهتر از کبوتری است که بایستی از آن تا یکسال و حتا بیش‌تر پذیرایی که "شاید" بعداً خود را نشان بدهد.

        جوجه‌ای که زود بازی بیافتد احتمال بندشدن‌اش بیش‌تر است. پس خیال کبوتردار از جوجه‌ای که دیر بازی بیافتد جمع‌تر است.

       احتمال بندشدن در کبوتران پربازی و نمایشی و جوجه‌های شان، بیش‌تر از کم‌بازی‌ها است. پس کبوتری که کم‌تر بازی می‌کند آن‌هم فقط هنگام برگشت یا میانه‌ی پرواز و نه همان آنی که به پرواز درآمد، قابل اتکاتر است برای تکثیر. کبوتر کم‌بازی ضمناً کم‌تر انرژی مصرف می‌کند و به همین لحاظ، بیش‌تر به کار مسابقه می‌خورد. به‌سادگی نیز شکار قوش و قرقی نمی‌شود.

        کبوتران بسیار نرم‌پر و شاپرکی (پروانه‌ای) ساده‌تر توسط قوش و قرقی شکار می‌شوند. از این روست که این‌روزها، حرفه‌ای‌ها به‌دنبال کبوترانی هستند که در عین اقتدار و زیبایی در کت‌زدن، کمی نیز چابک‌تر بپرد.

        کبوتری که زود ساز می‌شود (زود پر)، انرژی کم‌تری از کبوتری که دیرساز است می‌گیرد. پس برای مربی، کار با آن ساده‌تر است. این‌که کبوتری زودساز زود هم از نفس می‌افتد و در اصطلاح "یک‌لایی است" خرافه‌ای بیش نیست و پایه‌ی علمی ندارد و صرفاً توجیهی است برای نگهداری کبوتران دیرپر. اصطلاح "یک لایی" و "دو لایی" سنت کلامی است و بین کبوترداران جا افتاده، اما هیچ دلیل علمی‌‌ای پشتوانه‌ی اثبات چنین باورهایی نیست.

        خیلی از کبوترها نمایشی هستند و مرتب بالا و پایین می‌کنند. هنگام مسابقه، چنین کبوترهای کم‌تر قابل اعتماد هستند و دل صاحب خود را خالی می‌کنند که مبادا هر لحظه بنشیتند! برای آماده کردن تیپی شایسته برای مسابقه، طبعاً کبوترانی نیاز است که بشود به آن‌ها بیش‌ترین اطمینان را کرد.

        کبوترهایی که مایه‌گیر می‌شوند و به سقف آسمان می‌چسبند و گاه خودی نشان می‌دهند و باز از دید ناپدید می‌شوند، ایده‌آل‌ترین نوع برای مسابقه و طبعاً نگهداری و تکثیر هستند.

         طبیعتاً همه می‌دانند که کبوتر باید سو خوبی داشته باشد، اما تجربه ثابت کرده که بسیاری از کبوترهای خوش‌سو، در بوم‌های دیگر خوب جا نمی‌نشینند و گاه هرز می‌کنند. چرا واقعاً چنین است؟ خیلی از مواقع، وضعیت ساختمان‌های اطراف و خود بوم کار را بر کبوتر سخت می‌کند. در بسیاری از مواقع نیز کبوتربازان بدون تعلیم دادن جوجه، زود بیرونش می‌کنند. جوجه‌ای که پنجه‌کردن و نشستن را بلد نباشد، ممکن است در وضعیت شلوغ و آپارتمانی شهرها، در اولین بامی بنشیند که راحت‌تر است. برای همین، حتماً باید جوجه‌ها را تربیت کرد و پنجه‌کردن و شاخ‌کردن را یادشان داد، بعد به آن‌ها تمرین پرواز داد. گاه بعضی نیز جوجه را سیر بیرون می‌کنند که بزرگ‌ترین اشتباه یک کبوترباز است. در باب تربیت و تمرین‌دادن جوجه در مقالی دیگر صحبت خواهیم کرد.

      کبوتر بایستی بیا باشد. خیلی از کبوتران ساعت‌بیار، در تمرینات اولیه راحت جا می‌نشینند، اما ساعت‌شان که از حدی گذشت، گم می‌شوند. این خود نقیصه‌ای است که کم‌تر به آن توجه می‌شود و در واقع ژنی معیوب است که به نسل‌های بعدی انتقال پیدا می‌کند.

از لحاظ سایز، کبوتری متوسط و قوی بنیه و چابک طبعاً قابل اتکاتر از کبوتری بلند و کشیده است.

      تیزه‌بلند بودن کبوتر خود عیبی اساسی است که چنین کبوتری به احتمال زیاد ژن معیوب خود را به نسل‌های بعدی منتقل خواهد کرد.

      این‌ها تنها شمه‌ای بودند از مختصات باطنی و ظاهری کبوتر ایده‌آل پرشی. بر این فهرست می‌شود همچنان افزود که با همفکری با اهل فن چنین خواهیم کرد. قصد ما از برشمردن این خصوصیات، جاانداختن آن‌ها و ایجاد استاندارد واقعی برای عموم کبوترداران است، چرا که بدون فکر جمعی و توافق بر سر مختصات باطنی و ظاهری کبوتر، نقطه‌ی شروع اصلاح و ارتقای نسل کبوتر پرشی ایرانی که سرمایه‌ای است که از نسل‌های پیش با زحمات و خون دل خوردن‌های بسیار به ما رسیده، در هاله‌ای از ابهام باقی خواهد ماند و به سرمنزل مقصود نخواهد رسید.

دوستان گرامی‌، به رسم همیشگی‌ وبلاگ تعدادی از عکس‌های کبوتران دوستان را در پایان هر مطلب برای شما به نمایش می‌گذاریم.  در اینجا تعدادی از جفت‌های امسال آقای مجید ز. , کبوتران دکتر مسعود بیات و جفت‌های کاشانی خودم را برای شما به نمایش گذاشته ایم. امیدوارم که مورد پسند قرار بگیرند.

۱- بعضی‌ از جفت‌های امسال آقای مجید ز.:

1	5	9
2	6	10
3	7	11
4	8

۲- بعضی‌ از کبوتران دکتر مسعود بیات:

2	10	14	18	22	26
3	11	15	19	23	27
4	12	16	20	24	28

۳- جفت‌های کاشانی خودم:

1	4	7	10	13	16
2	5	8	11	14	17
3	6	9	12	15

اصلاح نژاد و ارتقا ژنتیکی‌ کبوتر

با سلام به خدمت دوستان و بزرگان عزیز. امیدوارم که همه چیز بر وفق مراد باشد و زمستان خوبی‌ را آغاز کرده باشید. فراموش نشود که زمستان بقول معروف فصل پربار کردن کبوتر هاست. مخصوصاً کبوترانی که قصد جوجه کشی‌ از آنها را در بهار داریم.  من بالشخصه دان کبوتر‌ها را برای زمستان سرد کانادا طوری انتخاب می‌کنم که ۲۰% چربی‌، ۱۰% پروتئین، ۱۰% املاح معدنی، و حدود ۶۰% نشاسته در آن موجود باشد. چربی‌ را از طریق تخم آفتابگردن ریز و تخم کافیشه، پروتئین را از طریق انواع و اقسام نخود‌های موجود محلی ( در ایران قره ماش یا گاودانه)، املاح معدنی را از طریق ارزن، تخم جارو ودیگر دانه‌های ریز، و نشاسته را از طریق ۲۵% گندم، ۲۵% ذرت و ۱۰% جوی به کبوتر‌ها می‌رسانم. چربی‌ زیاد در این فصل نقش خیلی‌ مهمی‌ را بازی می‌کند. لایه چربی‌ در بدن کبوتر نه فقط آنرا در برابر سرما محافظت بلکه در شب‌های سرد زمستان نقش سوخت را برای کبوتر بازی می‌کند. نشاسته  نیز هم به انرژی و هم به چربی‌ تبدیل میشود که برای این فصل لازم هستند. همانطور که میدانید پروتئین جهت رشد عضلات کبوتر لازم است اما من در این فصل به دلیل کم تحرک بودن کبوتر‌ها مقدار پروتئین را زیر ۱۰% نگاه میدارم. گفته میشود کبوترانی که در فصل زمستان سکته قلبی کرده و ناگهان مرده اند به دلیل زیاد شدن پروتئین در بدنشان بوده است. لزوم املاح معدنی هم که در اکثر دانه‌ها وجود دارد نیز بر کسی‌ پوشیده نیست. 

    در ضمن مولتی ویتامین هفته‌ای دوبار و پروبیوتیک دو هفته یک بار نیز الزامیست و سنگ ریزه، صدف خورد شده و آجر خورد شده باید همیشه در دسترس کبوتر باشد. از پوشاندن کامل گنجه خودداری کنید و منفذ هایی را جهت ورود و خروج هوای تازه در نظر بگیرید. کبوتر‌های مریض را سریعاً جدا کرده و به بیمارستانی که گرم است ببرید تا مورد مداوا قرار بگیرند.  در این فصل بخاطر بسته بودن محیط و فعال نبودن کبوتر‌ها مریضی سریع تر شیوع پیدا می‌کند.

و اما مبحث اصلاح نژاد و ارتقا کبوتر.  قبل از اینکه ما به این مبحث بپردازیم باید مطمئن شویم که آیا کاری که می‌کنیم درست است یا غلط. اگر درست است، چرا؟ و اگر غلط است، چرا؟ در فرهنگ مذهبی‌ ایرانی‌ همخون جفت کردن که اساس ارتقا یک حیوان است از قدیم الایام کاری ناشایست و تابو، مخصوصاً در مورد کبوتر شناخته می‌شده است. این فرهنگ غلط مذهبی‌، کبوتر را فرشته انگاشته و از زیر به آن نگاه کردن در حال پرواز (کبوتر بازی) را نگاه کردن به ناموس فرشتگان و کاری حرام شمرده است.  تمامی‌ ما به نوعی با این گونه خرافات‌ها دست به گریبان بوده یا آنهارا شنیده ایم.  حال ما به عنوان قشری از جامعه که به ناموس فرشتگان خیره میشود میخواهیم کاری بکنیم که از خیره شدن به ناموس فرشتگان نیز بد تر است.  این کار همخون جفت کردن است.  البته ناگفته نماند که همین هخون جفت کردن در بعضی‌ دیگر اقشار جامعه بصورت نرمال و بدون دغدغه دنبال میشود که با آن خواهیم پرداخت.

    مورد اول همخون جفت کردن در فرهنگ ایرانی: از زمانی‌ که بچه بودم هروقت که به روستایی می‌رفتیم بخاطر علاقه زیادم به پرندگان نزد پیر زن هایی که در حیاطشان مرغ و خروس نگاه میداشتند میرفتم تا از زیبا‌ترین مرغ و خروس‌هایشان چند تایی‌ خریداری کنم.  از انجائیکه کبوتر باز بودم و پشت و نسل حیوان برایم مهم بود همیشه از آنها می‌پرسیدم که: "مادر، پدر و مادر این جوجه‌ها کدام مرغ و خروس هستند؟" جواب اکثرا درحالیکه به خروس قلچماقی اشاره میشد، همیشه این بود: " والله نمیدونم فقط میدونم که این خروس پدر همه این جوجه هاست." البته مادر بزرگ خودم که بهترین مرغ و خروس‌های کردی را داشت از این امر مستثنی نبود.  این به این معنیست که حتی در روستا‌های ایران همخون جفت شدن نیز امری طبیعی میباشد. زیرا که آن خروس قوی حداقل برای ۳ سال زمام امور را در دست دارد و هر سال جوجه‌های جدید به گلّه مرغ‌ها اضافه می‌کند و با آنها جفتگیری می‌کند.  یعنی‌ حداقل سه نسل پیاپی از مرغ‌ها با یک خروس جفت میخورند.

    مورد دوم همخون جفت کردن در فرهنگ ایرانی: مثال ساده و واضح آن قناری باز‌های حرفه‌ای کشورمان هستند که با دانستن علم ژنتیک به اینکار پرداخته و بهترین قناری‌ها را از هر نژادی بوجود آورده اند. برای مثال قناری فری پاریسی  در ایران یک سر و گردن از قناری فری پاریسی در کانادا که خود من از آنها دارم، بزرگتر و بهتر است.  قناری جیور نیز همینطور است. خیلی‌ از دوستان قناری باز از قشر مذهبی‌ جامعه هستند اما با همخون جفت کردن قناری مشکلی‌ ندارند.

همخونی در طبیعت:

    فرایند همخون جفت شدن در طبیعت بسیار فراوان طیّ میلیون‌ها سال بصورت کاملا نرمال انجام شده و ادامه دارد. همخونی نه تنها عامل شبیه سازی در طبیعت است بلکه یکی‌ از عوامل اصلی‌ بقای حیوانات است.  برای مثال وقتی‌ به سهره در اقصی نوقت ایران نگاه می‌کنیم فرق‌های بارزی را مشاهده می‌کنیم. سهره همدان با سهره شیراز با سهره کردستان با سهره کرمان فرق دارند اما هر کدام از این سهره‌های متعلق به یک منطقه شباهت بسیاری با همدیگر دارند. دلیل این شباهت فقط و فقط همخون جفت شدن این پرندگان است. همخون جفت شدن حتی در اخلاقیات حیوانات هم تأثیر می‌گذرد. مثلا گفته میشود که سهره همدان صدایش بلند تر از سهره شیراز است است و یا سهره کردستان بیشتر میخواند. حالا آیا این همخونی در بین حیوانات وحشی باعث ناقصی یا خنگ شدن آنها شده است؟ آیا بجز ۳ یا ۴ درصد نوزادان ناقص الخلقه که عادی میباشد ما موارد دیگری را میبینیم؟ آیا همخونی باعث شده که پرندگان مهاجر مسیر میلیون ساله را گم کند و مثلا بجای آفریقایی جنوبی سر از اسیا مرکزی در بیاورند(سویشان خراب شود.)؟

مورد اول همخونی در طبیعت: دوست عزیزم گیله مرد در کامنت‌ها مثال از شیر‌ها زده بودن که بنظر من مثال جالبی‌ بود. اما برداشت من دقیقا بر خلاف  ایشان است. ایشان فرموده بودن که شیر نر بمحض بزرگ شدن بچه‌های نر آنها را از گلّه بیرون می‌کند.  این حرف دقیقا درست است. اما فراموش نکنیم که این شیر‌های نر نیستند که برای همخونی استفاده میشوند بلکه شیر‌های ماده هستند که در گلّه باقی‌ میماند و بعد از اینکه بالغ شدند با شیر نر که پدرشان است جفتگیری میکنند.  از طرفی‌ بچه‌های این شیر‌های ماده نیز دوباره پس از بلوغ با پدر بزرگشان که پدرشان نیز میباشد جفت میشوند. این پروسه تا زمانی‌ که شیر نر پیر شود ادامه دارد.  بموازات پیر شدن شیر نر یا شیر جوانی، از فرزندان خودش جایش را می‌گیرد و یا شیر دیگری به گلّه حمله کرده و نر‌های جوان را بیرون می‌کند تا زمام امور را بدست بگیرد.

    مورد دوم همخونی در طبیعت: بچه‌های اکثر حیوانات بعد از اینکه توسط پدر و مادر از لانه رانده میشوند بخاطر اینکه با یکدیگر آشنایی بیشتری دارند در کنار همدیگر میماند و اگر مشکلی‌ برای آنها پیش نیاید با یکدیگر جفت گیری میکنند.  طبیعت همیشه قادر نیست که توسط مرگ، توفان، مریضی، و یا دیگر فجایع طبیعی این بچه‌ها را از هم جدا کند. برای مثال دیده شده که عقاب کله دم سفید امریکائئ بعد از اینکه جوجه‌هایش را از لانه بیرون میکنند جوجه‌ها که معمولاً یک نر و یک ماده هستند در کنار یکدیگر میماند و بعد از ۲ یا سه‌ سال بایکدیگر جفت میشوند. حتی دیده شده که بخاطر سانحه‌ای نر ماده اش را از دست داده و به تنهایی به بزرگ کردن جوجه‌ها پرداخته و اما در زمان بیرون کردن جوجه‌ها از لانه جوجه ماده را بیرون نکرده و بعد از بالغ شدن آنرا بعنوان ماده اختیار کرده است.

    مواردی که در بالا به آنها اشاره شد تنها گوش کوچکی از دریایی بیکران همخون جفت شدن بود. حال این سوال پیش میاید که خوب اگر همخون جفت شدن یک امر طبیعی است آیا این امر همین خواص را برای انسان هم دارد؟ جواب کاملا منفی‌ست. انسان بخاطر داشتن نقشه ژنتیکی‌ پیشرفته و پیچیده‌اش از حیوانات مستثناست.  همخونی میتواند نقش کاملا بر عکس در انسان بازی کند.  اگر اخلاقیات را که شاخصه برتری انسان نسبت به حیوان است را به کناری بگذاریم و به بررسی فیزیکی‌ مساله بپردازیم خواهیم دید که انسان بخاطر همین پیچیده بودن نقشه ژنتیکی‌‌اش از نواقص و بیماری‌های ارثی (ژنتیکی‌) بسیاری رنج میبرد.  برای مثل می‌توان از دندان‌های خراب ارثی، لکنت زبان ارثی، چاقی یا لاغری ارثی، هموفیلی ارثی، فشار خون بالا یا پائین ارثی، کمر درد‌های ارثی، مریضی دیابت ارثی، سرطان‌های ارثی، ضعف دید ارثی و هزاران هزار نقص و مریضی دیگر نام برد.

انواع روش‌های تولید مثل در حیوانات:

۱- جفت کردن بیگانه یا outbreeding:

    این روش که گاها به آن روش سنتی‌ هم گفته میشود از قدیمی‌‌ترین روش‌های موجود می‌باشد. این روشیست که اکثر دوستان در ایران به آن میپردازند. پایه و اساس این روش جفت کردن دو حیوان با رابطه خونی کاملا دور از هم می‌باشد.  در این روش بخاطر نبودن فاکتور تقویت کننده ژن شما بندرت خواهید توانست بچه‌ای تولید کنید که از از لحاظ مورد نظر شما از پدر یا مادر برتر باشد. بهترین نتیجه معمولاً در سطح پدر و مادر است. دلیل اصلی‌ صعود نکردن کبوتر ایرانی در نزد بسیاری از کبوتر بازان همین است.  گاها کبوتر‌های نژاد‌های دیگر نیز در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. همانطور که قبلا هم عرض کردم بدلیل از بین بردن اصالت هر دو نژاد اختلاط دو نژاد از نظر من مردود است.

    مثال: کلّه دم سبزی را از آقای ج از تهران با ساعت پرش ۸ ساعت با کلّه دم سبزی از آقای م از قم با ساعت پرش ۷ ساعت تنگ می‌کنیم.  از دو پرنده از نظر خونی از هم دور (بیگانه) هستند. معمولاً نتیجه این وصلت جوجه‌هایی‌ با ساعت حداکثر ۸ ساعت یا پائین تر میباشد.  در این مثال هر دو‌ی این کله دمسبز‌ها از یک نژاد هستند اما فاصله خونی زیادی از هم دارند.

۲- جفت کردن ضربدری Crossbreeding:

    این روش یک مرحله از روش اول جلو تر است.  این روش وقتی‌ به کار میاید که ما کمبودی در حیوان‌های خودمان که از طریق همخون جفت کردن ارتقا داده ایم پیدا کنیم و بخواهیم آنرا جبران کنیم. به این ترتیب حیوانی را که توسط یکی‌ دیگر از دوستان از طریق همخون جفت کردن ارتقا پیدا کرده و آن ناقص مورد نظر در آن از بین رفته را با حیوان‌های خود جفت می‌کنیم.  اینکار فقط وقتی‌ باید انجام شود که ما در بین حیوان‌های خودمان آن حیوان مورد نظر را نداشته باشیم.

   مثال: نسل کبوتر‌های کله دمسبز شما از نظر پرش به ساعت مورد نظر رسیده اند و قادر به پر کردن ۱۲ ساعت هستند اما ژن سؤ در آنها ضعیف شده است. از طرفی‌  شما در گنجه  تان نژاد دیگری از کله دمسبز ندارید  که رابطه خونی با نژاد اصلی‌ خودتان نداشته باشد. بنابر این  شما  از کله دمسبز‌های یکی‌ از دوستان تان که دارای سؤ بسیار عالی‌ هستند و پرششان هم بالای ۱۰ ساعت است استفاده می‌کنید  تا سؤ را در بین کبوتر‌های خود تان ارتقا بدهید .

۳- جفت کردن ردیفی‌ یا خطی‌ line-breeding:

     این همان جفت کردن همخون است که بعضی‌ از دوستان بدلیل امتناع از استفاده کلمه "همخون" از آن استفاده میکنند.  این کلمه نسبت به کلمه همخونی کمتر حالت تابو درد.  فرقی‌ که میشود گفت جفت کردن ردیفی‌ با همخونی دارد این است که جفت کردن فرزند تولید شده به والدین و یا اجداد مداما ادامه دارد. یعنی‌ ما از یک ردیف یا خط خاص خارج نمیشویم.

     فرق دیگری که بین این دو هست این است که در ردیفی‌ جفت کردن یک نر را با چندین ماده جفت میکنند تا از بین آنها بهترین ها را انتخاب کنند. از ردیفی‌ جفت کردن ما وقتی‌ استفاده می‌کنیم که بخواهیم یک حیوان را ارتقا بدهیم و یا اینکه بعد از پیدا کردن یک جهش ژنتیکی‌ جدید بخواهیم آنرا زیاد کنیم. بعضی‌ مواقع پرورش دهنده به مورد خاصی‌ در بین حیوان‌هایش بر خورد می‌کند که نشانگر برتری آن حیوان به بقیّه است. در اینجا باید از جفت کردن ردیفی‌ استفاده کند تا آن برتری را ثبات ببخشد و به ازدیاد آن بپردازد.

معمولاً کسانی‌ که به جفت کردن ردیفی‌ میپردازند هدفشان همخون جفت کردن نیست بلکه فقط میخواهند با استفاده زیرکانه از همخونی کیفیت را بالا برده و دوباره به مسیر اصلی‌ برگردند. به همین دلیل بعضی‌ ها حتی در بعضی‌ مواقع جفت کردن ردیفی‌ را همخون جفت کردن نمیدانند. 

    اهمیّت جفت کردن ردیفی‌ درموارد مصرف آن حتی در همخون جفت کردن می‌‌باشد.  کسانی‌ که به تعدادی زیاد از حیوان با مرغوبیت بالا دست یافته اند از جفت کردن ردیفی‌ برای نگاه داشتن کیفیّت در سطح بالا استفاده میکنند. اگر نری با یکی‌ از ماده‌ها بچه‌های فوق‌العاده عالی‌ تولید کند، جفت کردن ردیفی‌ تنها راهیست که به تکثیر آن میپردازد. 

    مورد دیگری که جفت کردن ردیفی‌ استفاده زیادی از آن میشود در تنظیم رابطه بین یک حیوان و نوادگان انست.  جفت کردن ردیفی‌ باعث نگهداشتن کیفیّت در سطح والدین است. به اینصورت که اگر ما بصورت ردیفی‌ جفت نکنیم و به روال عادی و مرسوم جفت کردن بپردازیم، فرزندان اول همیشه ۵۰% خصوصیات پدر و ۵۰% خصوصیات مادر را حمل میکنند.  فرزندان آنها ۲۵% خصوصیات پدر و مادر بزرگ و فرزندان  آنها ۱۲.۵% و به همین ترتیب ۶.۲۵% و کمتر و کمتر میشود.  بنابر طبیعتا اگر ما از جفت کردن ردیفی‌ استفاده نکنیم، همیشه باید به دنبال حیوانی با کیفیّت بالا تر بگردیم تا کیفیت پائین آمده را جبران کنیم.

    اگر جفت کردن ردیفی‌ فقط ۲ یا ۳ بار تکرار شود به آن جفت کردن ردیفی‌ میانه یا ملایم (mild linebreeding) می‌گویند و اگر اینکار مرتباً تکرار شود به آن "جفت کردن ردیفی‌ با تنش یا مکرر" (intense linebreeding) می‌گویند.

جدول شماره-۱ جفت کردن ردیفی ملایم یا میانه: در جدول پائین ما میبینیم که A حیوانیست که ما میخواهیم روی آن کار کنیم. این حیوان میتواند نر یا ماده باشد. معمولاً در جفت کردن ردیفی‌ میانه روی جنس مذکر کار میشود. در این روش با برگرداندن A و جفت کردن آن با H در پرنده I ما ۵۶.۲۵% خون و ژن‌های A را خواهیم داشت.

    جدول شماره-۲ جفت کردن ردیفی‌ با تنش یا مکرر: در جدول پائین ما میبینیم که A حیوانیست که ما میخواهیم روی آن از روش جفت کردن با تنش یا مکرر کار کنیم. این حیوان میتواند نر یا ماده باشد.  در این روش با برگرداندن A و جفت کردن آن با یکایک فرزندان، نوادگان، نتیجگان و غیره به تقویت شدید ژن آن میپردازیم.  در این مورد G دارای ۹۳.۷۵% ژن‌های A میباشد.

     مثال یک: در اثر یک جهش ژنتیکی‌ ما توانسته ایم "یک کبوتر" تولید کنیم که مثلا میتواند ۵ روز متوالی هر روز ۱۵- ۱۶ ساعت بپرد.  این کیفیت عالی‌ اگر درست تکثیر نشود قطعا از بین خواهد رفت. بنابر این از طریق جفت کردن ردیفی‌ ما میتوانیم این کیفیت عالی‌ را گسترش بدهیم.

    مثال ۲: نر بسیار خوبی‌ داریم که میخواهیم از آن جوجه هایی با کیفیت بالا در سطح خودش یا بهتر بکشیم. این نر را با چند ماده مختلف تن‌ می‌کنیم و از هر کدام حداقل ۴ تا جوجه مکشیم.  یعنی‌ اگه این نر را با ۴ تا ماده همزمان جفت کنیم ما حداقل ۱۶ تا جوجه خواهیم داشت که براحتی ما میتوانیم بهترین‌ها را از بین آنها جدا کنیم و دوباره با پدر جفت کنیم. فرض کنید ۴ تا جوجه را از بین این ۸ تا جوجه ماده جدا کنیم و دوباره با پدر جفت کنیم.  

    روش‌های بالا فقط گوشه کوچکی از جفت کردن ردیفی‌ یا خطی‌ بود که معمول‌ترین آنها هستند. یک پرورش دهنده خوب همیشه گوش بزنگ است تا در صورت احتیاج نحوه جفت کردن را عوض کند و از روشی‌ به روش دیگری بپرد.  اینکار با توجه به خواسته و کیفیت فرزندان تغییر می‌کند. مثلا اگر او در حین جوجه کشی‌ متوجه یک بچه خواهر یا برادر بهتر شد آنرا سریعاً وارد دایره تولید مثل می‌کند تا نتیجه را بهبود ببخشد. به این ترتیب هیچ چیز از دیده یک پرورش دهنده خوب پنهان نمیماند.

۴- جفت کردن همخون Inbreeding: 

    در همخون جفت کردن  یکی‌ از روش هایی که انجام میشود آزمایش فرزندان (progeny testing) و  حذف شدید است. این به این معناست که با این روش ما آلل‌های مغلوب ناخواسته را بهمراه اعضا خانواده غیر مطلوب از رده خارج می‌کنیم. به این کار می‌گویند روش حذفی شدید (extreme elimination).  در نظر داشته باشید که با استفاده از این روش ما هر بار از شرّ یکی‌ از آلل‌های نامطلوب مغلوب خلاص می‌شویم.  همخون جفت کردن تنها روشیست که یک پرورش دهنده موفق به شناسایی و حذف این آلل‌ها که معمولاً در ژن‌های هتروزایگوت مغلوب نهفته هستند میشود.  از طرفی‌ اعضا خانواده که از این آلل‌ها پاک باشند، دارای برتری فاحشی نسبت به باقی‌ اعضا خواهند بود. 

     در یکی‌ از روش های همخونی، ما میتوانیم به گسترش یک خانواده از طریق برادران و خواهران  بپردازیم.  یعنی‌ عمو، خاله، عامه، و دایی بوجود می‌آوریم و همزمان آنها را اصلاح می‌کنیم. خوبی‌ که این روش دارد است که ما طیف گسترده تری برای همخون جفت کردن داریم و بعضا میتویم بچه‌ها را با عمو، دایی، خاله، یا عمه جفت کنیم.

    چیزی که همیشه باید مدّ نظر قرار بگیرد است که همخون جفت کردن همیشه به این معنی نیست که جوجه‌های شما بهتر از والدینشان خواهد شد. در اکثر مواقع به دلیل ناپاک بودن پشت اجداد، و همچنین در کنار هم قرار گرفتن ژن‌های ناخواسته ما به نتایج نامطلوب بر میخوریم. برای مثال از یک جفت کبوتر عالی‌ ما جوجه هایی میکشیم که همه بهترین پرواز را دارند اما بمحض اینکه آنها را همخون جفت می‌کنیم، رفتار‌ها و خصوصیات بد و ناخواسته بصورت واضحی در جوجه‌ها بروز می‌کند. خیلی‌ از دوستان ناامید شده و همخونی را دلیل آن میداند. در حالیکه وجود ژن‌های ناخواسته بصورت نهفته عامل اصلی‌ آن است نه همخونی. بهمین دلیل ما باید آنقدر از این جفت جوجه بکشیم تا نهایتاً بتوانیم یک جوجه مورد نظر را تولید کنیم. این همان چیزی‌ست که همخون جفت کردن را سخت و پر هزینه می‌کند.  فقط باید در نظر داشته باشیم جوجه هایی را که دارای خواص منفی‌ هستند را به هیچ عنوان وارد چرخه جوجه کشی‌ نکنیم.  مورد دیگری که باید به این خیلی‌ اهمیت داده شود است که هیچ جوجه‌ای را بدون تست کردن برای جوجه کشی‌ نخوابانیم. تمامی‌ جوجه‌ها باید پرانده شوند و خصوصیات رفتاری آنها دانه به دانه نوشته شود تا به محض مشاهده رفتار ناخواسته از چرخه حذف شوند.

در زیر نمونه‌های مختلفی‌ از جدول‌های همخون جفت کردن آمده که با شما میتوانید با توجه به احتیاجتان یکی‌ از آنها را انتخاب کنید و یا حتی میتوانید جدول مورد نظر خود را بسازید.  فقط فراموش نشود جدولی‌ که ساخته میشود باید همزمان با جوجه کشی‌ بوجود بیاید نه قبل از آن. چرا که ممکن است در بین راه جوجه کشی‌ متوجه بشویم که مثلا اگر کبوتر ۵ را با کبوتر ۱۰ جفت کنیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت. اما خیلی‌ از پرنده باز‌ها دنباله روی یک جدول خاص را ترجیح میدهند.

روش زیر جفت کردن خواهر و برادر است که با توجه به کم بودن سرعت پیشرفت، پیشنهاد نمی‌شود.

در روش زیر جفت کردن یک نر با چند ماده نشان داده شده است.  در بعضی‌ مواقع یک ماده را با چند نر هم جفت میکنند، اما سرعت عمل در حالت اول بیشتر است.

    دوستان عزیز مطلب بالا برداشتی از مقالات و کتاب‌های مختلفی‌ بود که خلاصه شده است.امیدوارم که مورد قبول واقع شده باشد.  دوستان در صورتیکه سؤالی داشته باشند میتونند یا بصورت کامنت و یا بصورت ایمیل از من بپرسند. در ضمن میتوانم متون اصلی‌ انگلیسی را برای دوستانیکه  مایل هستند بفرستم.

با تشکر دوباره از عنایت شما دوست عزیز.

حمید

دوستان عزیز با عرض پوزش این دو تا جدول را فراموش کردم که پست کنم.  جدول سمت راست درصد خون اصلاح شده را در هر نسل بخوبی نشان میدهد.